تومور نخاع یکی از مشکلات نادر اما جدی است که میتواند کودکان را درگیر کند. نخاع بخشی از سیستم عصبی مرکزی است که پیامهای عصبی را بین مغز و دیگر بخشهای بدن منتقل میکند. هنگامی که یک تومور در این منطقه رشد میکند، ممکن است باعث ایجاد مشکلات حرکتی، حسی و حتی مشکلات روانی شود. این نوع تومور ممکن است بهتدریج رشد کند و باعث فشردگی نخاع شود یا بهسرعت گسترش یابد و علائم شدیدی ایجاد کند.
در این مقاله قصد داریم به زبان ساده و قابلفهم، اطلاعاتی جامع درباره تومور نخاع در کودکان ارائه دهیم. از علائم و عوامل خطر گرفته تا راههای تشخیص و درمان، تمامی این موضوعات را به طور مفصل بررسی خواهیم کرد. در این مطلب آموزش پزشکی همراه مجله آبادیس باشید.
تومور نخاع چیست؟
تومور نخاع به تودهای از سلولهای غیرطبیعی اشاره دارد که در درون یا اطراف نخاع شکل میگیرد. نخاع به عنوان یک پل ارتباطی بین مغز و بدن عمل میکند و هرگونه تغییر در ساختار آن میتواند به مشکلات جدی منجر شود. تومورهای نخاعی بسته به موقعیت قرارگیری و نوع سلولهای تشکیلدهنده، به انواع مختلفی تقسیم میشوند. در کودکان، تومورهای نخاعی معمولاً خوشخیم هستند، اما در برخی موارد نیز ممکن است بدخیم باشند و بهسرعت گسترش پیدا کنند.
انواع تومورهای نخاعی
- تومورهای داخل نخاعی (Intramedullary Tumors): این نوع تومورها در داخل نخاع رشد میکنند و معمولاً از سلولهای عصبی یا سلولهای حمایتی اطراف آن منشأ میگیرند. این تومورها بسیار نادر هستند و شامل تومورهایی مثل آستروسیتوما و اپاندیموما میشوند. این نوع تومورها معمولاً باعث علائم حسی و حرکتی شدیدتری میشوند زیرا به طور مستقیم بر ساختار نخاع تأثیر میگذارند.
- تومورهای خارج نخاعی (Extradural Tumors): این تومورها در خارج از نخاع رشد میکنند، ولی به نخاع فشار وارد میکنند. این نوع تومور بیشتر در بافتهای اطراف نخاع یا در استخوانهای مهره شکل میگیرد. تومورهای خارج نخاعی معمولاً رشد کندتری دارند و علائم آنها بهتدریج ظاهر میشود.
- تومورهای درونپردهای (Intramural-Extramedullary Tumors): این تومورها در پردههای اطراف نخاع یا در فاصله بین نخاع و ستون فقرات رشد میکنند. این تومورها میتوانند مننژیوما یا شوانوما باشند که اکثراً خوشخیم هستند.
تفاوت تومورهای خوشخیم و بدخیم
تومورهای خوشخیم معمولاً به مناطق دیگر بدن گسترش پیدا نمیکنند و بهکندی رشد میکنند، اما هنوز هم ممکن است مشکلاتی برای نخاع ایجاد کنند. تومورهای بدخیم بهسرعت گسترش یافته و ممکن است به سایر نقاط بدن نیز انتشار یابند. این نوع تومورها نیاز به درمانهای تهاجمیتری دارند و میتوانند زندگی کودک را تهدید کنند.
علائم تومور نخاع در کودکان
همانطور که اشاره شد، علائم تومورهای نخاعی به اندازه و محل تومور بستگی دارد. در برخی موارد، علائم بسیار تدریجی و نامحسوس شروع میشوند و والدین ممکن است متوجه آنها نشوند. با این حال، علائم میتواند با گذشت زمان تشدید شود و مشکلات جدیتری ایجاد کند.
1. درد شدید و پایدار در ناحیه پشت
یکی از اولین علائم تومور نخاعی، درد در ناحیه پشت یا گردن است. این درد میتواند ناشی از فشاری باشد که تومور به اعصاب وارد میکند. بهویژه اگر این درد هنگام خواب یا در طول شب بدتر شود، باید جدی گرفته شود.
2. ضعف عضلانی و مشکلات حرکتی
یکی از مشکلات رایج در کودکان مبتلا به تومور نخاع، ضعف در عضلات پا یا دستها است. این ضعف ممکن است بهتدریج باعث لنگیدن در هنگام راه رفتن یا عدم توانایی در گرفتن اشیاء شود. بهطورکلی، اختلالات حرکتی به دلیل فشار بر اعصاب حرکتی نخاعی ایجاد میشوند.
3. تغییرات در حس بدن
از دیگر علائم مهم، تغییرات حسی مانند بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن در بخشهای مختلف بدن است. ممکن است کودک احساس کند که بخشی از بدنش «خواب رفته» یا کنترل کافی بر آن ندارد.
4. اختلالات مثانه و روده
این علائم به دلیل فشار بر نخاع در ناحیه پایین بدن ایجاد میشوند و ممکن است شامل مشکلات در کنترل ادرار یا اجابت مزاج باشند. این نشانهها ممکن است برای والدین بسیار نگرانکننده باشند.
5. تغییرات ساختاری در ستون فقرات
در برخی از موارد، تومور نخاعی باعث تغییر شکل ستون فقرات میشود و انحرافاتی مثل اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات) ایجاد میکند. این تغییرات ممکن است به دلیل رشد تومور و فشار آن بر استخوانها و مهرههای ستون فقرات باشد.
بیشتر بخوانید:
- انواع روش های درمان اسکولیوز
- عوارض بعد از عمل تنگی کانال نخاع
6. کاهش وزن و خستگی عمومی
کودکان مبتلا به تومور نخاع ممکن است دچار کاهش وزن غیرطبیعی و خستگی مداوم شوند. این علائم میتوانند نشاندهنده بیماریهای جدیتر و رشد سریع تومور باشند.
علت تومور نخاع در کودکان چیست؟
همانطور که اشاره شد، تومورهای نخاعی در کودکان معمولاً نادر هستند و در اغلب موارد دلیل مشخصی برای بروز آنها یافت نمیشود. با این حال، برخی عوامل میتوانند خطر بروز این تومورها را افزایش دهند.
1. ژنتیک و عوامل ارثی
برخی از تومورهای نخاعی ممکن است با بیماریهای ژنتیکی مرتبط باشند. برای مثال، کودکان مبتلا به بیماریهای ارثی مانند نوروفیبروماتوز و بیماری فون هیپل-لیندو بیشتر در معرض خطر تومورهای نخاعی قرار دارند. این بیماریها به دلیل نقصهای ژنتیکی در رشد سلولها ایجاد میشوند و میتوانند به تشکیل تومور در نخاع منجر شوند.
2. عوامل محیطی
برخی مطالعات نشان میدهند که قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا پرتوهای یونیزهکننده در دوران بارداری یا اوایل کودکی ممکن است خطر ابتلا به تومورهای نخاعی را افزایش دهد. هرچند این عوامل نادر هستند، اما همچنان به عنوان یکی از فرضیات مطرح میشوند.
3. نقش عفونتهای ویروسی
تعدادی از پژوهشها نشان دادهاند که برخی ویروسها ممکن است به عنوان عوامل محرک برای ایجاد تومورهای نخاعی عمل کنند. هرچند این ارتباطات به طور کامل تأیید نشدهاند، اما احتمال میرود که برخی ویروسها بتوانند تغییرات ژنتیکی ایجاد کنند که به رشد تومور منجر شود.
روش تشخیص تومور نخاع در کودکان چیست؟
تشخیص تومورهای نخاعی در کودکان به ابزارهای تصویربرداری دقیق و بررسیهای پزشکی تخصصی نیاز دارد. در این بخش به ابزارهای مهم در تشخیص این بیماری میپردازیم:
1. امآرآی (MRI)
امآرآی یکی از اصلیترین روشها برای تشخیص تومورهای نخاعی است. این تصویربرداری به پزشکان امکان میدهد تصاویر دقیقی از نخاع و اطراف آن بگیرند و هرگونه ناهنجاری را مشاهده کنند. امآرآی بهویژه برای تشخیص نوع تومور و تعیین اندازه و موقعیت آن کاربرد دارد.
2. سیتیاسکن (CT Scan)
این نوع تصویربرداری بیشتر برای بررسی استخوانهای اطراف نخاع و تشخیص تومورهای خارج نخاعی استفاده میشود. سیتیاسکن به پزشکان کمک میکند تا ساختار ستون فقرات را بهتر درک کنند و تغییرات احتمالی را تشخیص دهند.
3. نمونهبرداری (بیوپسی)
در مواردی که نوع تومور مشخص نباشد، پزشکان ممکن است نمونهبرداری از تومور را توصیه کنند. این روش به بررسی دقیقتر سلولهای توموری کمک میکند و مشخص میکند که تومور خوشخیم یا بدخیم است. بر اساس نتایج بیوپسی، پزشکان برنامه درمانی مناسب را تعیین میکنند.
4. آزمایشهای ژنتیکی
در کودکانی که مشکوک به بیماریهای ژنتیکی مرتبط با تومورهای نخاعی هستند، انجام آزمایشهای ژنتیکی میتواند اطلاعات بیشتری در مورد علت بروز تومور ارائه دهد.
اثرات روانی تومور نخاع در کودکان
علاوه بر علائم جسمی، تومور نخاع میتواند تأثیرات روانی و عاطفی عمیقی بر کودکان و خانوادههایشان داشته باشد. کودکانی که با این بیماری دستوپنجه نرم میکنند ممکن است با ترس، اضطراب و افسردگی مواجه شوند. از دست دادن تواناییهای حرکتی یا نیاز به جراحیهای متعدد میتواند بهشدت بر روحیه کودک تأثیر بگذارد.
1. اضطراب و استرس
ترس از آینده و نگرانی درباره موفقیت درمان میتواند باعث افزایش اضطراب در کودکان شود. آنها ممکن است نگران از دست دادن استقلال خود یا تجربه درد و ناتوانی باشند.
2. افسردگی
کودکان ممکن است در واکنش به محدودیتهای جسمی و اجتماعی که بیماری برایشان ایجاد میکند، دچار افسردگی شوند. افسردگی میتواند علائمی مانند بیحوصلگی، کاهش علاقه به فعالیتهای روزانه و حتی انزوای اجتماعی ایجاد کند.
3. نقش خانواده در پشتیبانی روانی
خانوادهها نقش بسیار مهمی در حمایت روانی از کودک بیمار دارند. ایجاد محیطی امن و محبتآمیز، گوش دادن به نگرانیهای کودک و اطمینان دادن به او درباره موفقیت درمان میتواند در کاهش استرس و اضطراب کودک تأثیر زیادی داشته باشد.
همچنین برای بهبود و پیشگیری از این آسیبها میتوانید از خدمات کلینیک اعصاب و روان آبادیس بهرهمند شوید. ما در دپارتمان روانتنی در کنار شما هستیم تا از آسیبهای روحی و روانی ناشی از بیماریها ستون فقرات در امان بمانید.
درمان تومور نخاعی کودکان
درمان تومور نخاعی در کودکان به نوع تومور، محل آن و وضعیت کلی سلامتی کودک بستگی دارد. روشهای اصلی درمان شامل موارد زیر است:
جراحی
هدف از جراحی حذف تومور یا کاهش فشار بر روی نخاع و اعصاب است. در برخی موارد، جراح میتواند تومور را به طور کامل بردارد، در حالی که در موارد دیگر ممکن است تنها بخشی از آن برداشته شود.
شیمیدرمانی
در بعضی موارد که تومور نخاعی بدخیم و سرطانی باشد، از شیمیدرمانی برای از بین بردن سلولهای سرطانی و گسترش آنها به سایر اندامهای بدن استفاده میشود.
پرتودرمانی
یکی دیگر از روشهای مؤثر برای از بین بردن سلولهای سرطانی، استفاده از اشعه ایکس یا پرتودرمانی است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
همانطور که در بالا توضیح دادیم، متأسفانه بسیاری از علائم تومور نخاع کودک قابل مشاهده نیست و تنها در بررسیهای خاص پزشکی مشخص میشود. با این حال بعضی علائم مثل احساس درد و ضعف، بیحسی، تغییر شکل ستون فقرات و… را میتوان از نشانههای این بیماری دانست.
بهتر است به محض مواجهه شدن با این نشانهها به متخصص مراجعه کنید. فراموش نکنید که هر چه سریعتر برای درمان اقدام کنید، شانس بهبودی بیشتر و سرعت درمان سریعتر خواهد بود.
برای درمان تومور نخاع کودکان به کجا مراجعه کنیم؟
برای درمان تومور نخاع کودکان میتوانید به کلینیک فوق تخصصی آبادیس مراجعه کرده و از مشاوره و درمان دکتر حسن قندهاری و دکتر احمد قندهاری، مجربترین فوقتخصصهای ستون فقرات در ایران بهرهمند شوید.
درمان تومور نخاع کودکان در کلینیک فوق تخصصی آبادیس
برای مشاوره و معالجه تومور نخاع کودکان میتوانید از طریق فرم اینترنتی نوبتدهی اقدام کرده یا با شماره 02174489 تماس بگیرید. کلینیک آبادیس با جدیدترین شیوهها و تجهیزات درمانی توسط برجستهترین پزشکان کشور تجربهای امن و آرام در اختیار شما قرار میدهد.